Bevordering van duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) in bestaande onderwijs -en opleidingsprogramma’s voor het versterken van competenties in de arbeidsmarkt en KMO’s
De chemische industrie is onlosmakelijk verbonden met de Europese economie als toeleverancier aan o.a. de productie-, landbouw-, energie- en medische sector. Vrijwel alle gefabriceerde goederen bevatten chemicaliën, denk maar aan kunststoffen, textiel, cosmetica, schoonmaakproducten, verven, lijmen, etc.
Daar staat tegenover dat de chemiesector een van de grootste energieverbruikers is en aanzienlijke hoeveelheden broeikasgassen uitstoot, samen met giftige, bio-accumulerende en persistente chemicaliën. Ruim 99% van de meest geproduceerde chemicaliën zijn niet duurzaam; hun productie is gebaseerd op fossiele grondstoffen.
Het publieke bewustzijn rond deze problematiek groeit: 84% van de Europeanen maakt zich zorgen over de gezondheidsrisico’s verbonden aan de aanwezige chemische stoffen in alledaagse producten, en 90% maakt zich zorgen over de gevolgen ervan voor het milieu (Eurobarometer, 2020).
Aan de ene kant speelt de chemische sector een sleutelrol bij het waarborgen en verbeteren van de levenskwaliteit en biedt ze nieuwe oplossingen om de groene en digitale transitie te realiseren. Aan de andere kant draagt onze stijgende afhankelijkheid van chemicaliën in grote mate bij aan de toenemende milieuvervuiling, met verstrekkende gevolgen voor onze gezondheid (SDG 3) en welzijn, het klimaat (SDG 13) en de biodiversiteit. In die mate dat we intussen de planetaire grens voor chemische vervuiling hebben overschreden. Het is van essentieel belang om de chemische industrie te verduurzamen. Dit doel wordt vooropgesteld in de Strategie voor Duurzame Chemische Stoffen (onderdeel van de Europese Green
Deal): Nieuwe chemische stoffen en materialen moeten intrinsiek veilig en duurzaam zijn, van productie tot het einde van de levensduur, terwijl nieuwe productieprocessen en -technologieën moeten worden ingezet om de overgang van de chemische industrie naar klimaatneutraliteit mogelijk te maken.
Wat moet het traject uiteindelijk opleveren?
In de opleidingsvisie van de opleiding PBa Chemie staat het volgende te lezen:
“Afgestudeerden kunnen goed in team werken, zich als geëngageerde wereldburgers opstellen en hebben een ingesteldheid tot levenslang leren.”
Deze opleidingsvisie is in lijn met de visie van de hogeschool waarvan één van de 9 visiedomeinen luidt dat “Moving Minds mee bouwen aan een duurzame en rechtvaardige samenleving”.
Toch is het zo dat dergelijke visiedomeinen en -standpunten vaak onvoldoende doorsijpelen tot de opleidingsonderdelen, lespraktijk, leerdoelen en leeruitkomsten. Er is te weinig directe ingang bij ons doelpubliek, de studenten in de professionele bachelor Chemie. We zijn er evenwel van overtuigd dat doordacht onderwijs over duurzaamheidsaspecten aan chemiestudenten een aantoonbare maatschappelijke impact kan hebben en onze opleiding inhoudelijk kan versterken. Deze impact ligt in het feit dat (1) onze studenten in de toekomst aan de knoppen zullen zitten bij tal van bedrijven in het werkveld en dat (2) het aantal studenten dat we met dit aangepaste onderwijs beogen te bereiken behoorlijk groot is. Het is namelijk onze ambitie om ons herwerkte onderwijsaanbod aan te bieden aan elke student, in elke fase van de opleiding. We nemen al onze studenten mee op een leercurve die vertrekt van theoretische kennis rond verantwoord ontwerp, productie en gebruik van chemicaliën (fase 1), over praktische vaardigheden, hands-on ervaring en kritische reflectie (fase 2), om toe te werken naar onderzoeks- en ontwikkelcompetenties met bijzondere aandacht voor circulaire economie (fase 3).
De doelen van het traject zijn vierledig. (1) We willen in de eerste plaats bekomen dat studenten zich bewust zijn van hun eigen aanzienlijke verantwoordelijkheid inzake het duurzaam en verantwoord ontwerpen, produceren en gebruiken van chemicaliën binnen de bedrijven waarin ze terecht zullen komen. (2) Ons aangepast opleidingstraject zorgt er vervolgens voor dat onze studenten zich niet enkel bewust zijn van de impact van bepaalde technische keuzes in hun veld op duurzaamheid en circulariteit, maar ook hun acties en handelingen als chemie-professional hieraan kunnen aanpassen. Het zou met andere woorden een automatisme moeten worden om (het minimaliseren van) de impact voorop te stellen in hun professioneel denken én handelen. (3) Daarnaast willen we dat ze de juiste argumentatie, denkpistes en paradigma’s kunnen hanteren om bepaalde keuzes kritisch te benaderen en op een correcte manier in vraag te stellen. (4) Tot slot willen we onze inzichten rond verantwoord en duurzaam chemicaliëngebruik verder naar buiten dragen, in eerste instantie aan de hand van onderzoeksprojecten met onze studenten en in tweede instantie via bedrijfsstages.
Bij het herwerken van deze inhouden zal rekening worden gehouden met de aanbevelingen van Duurzaam Educatiepunt (Departement Omgeving) en Centrum voor duurzame ontwikkeling (UGent) voor effectieve duurzaamheidseducatie (o.a. zelf ervaren, samen met anderen, actiegerichte kennis, omgaan met emoties, goede toekomst kunnen inbeelden, alternatieven en visies, strategieën voor verandering)