De positie van de leerkracht versterken in interdisciplinaire contexten van de modernisering van het secundair onderwijs

Aanleiding & context
De modernisering van het secundair onderwijs start op 1 september 2019 en zet ook en vooral in op interdisciplinariteit. De nieuwe eindtermen laten de verplichting vallen om de basisvorming te organiseren vanuit welomschreven vakken en de onderwijsverstrekkers zijn vrij om te beslissen binnen welke vakken/leergebieden ze welke eindtermen realiseren. Dit opent de mogelijkheid voor interdisciplinaire leerplannen, voor verschillende vormen van interdisciplinaire samenwerking tussen leerkrachten en voor transversale verbindingen tussen vakken die eenzelfde eindterm realiseren. Daarnaast zal er meer vrijheid gegeven worden aan individuele scholen inzake deze interdisciplinariteit. Zo suggereert Katholiek Onderwijs Vlaanderen enkele interdisciplinaire vakken ‘maar elke school kiest zelf welke vakken ze apart aanbiedt en waar ze inzet op multidisciplinariteit of interdisciplinariteit, afhankelijk van de schoolcontext, de vooropgestelde doelen, de beschikbare ruimte en tijd …’. Het GO! schrijft op haar kennisplatform: ‘Elke school maakt zelf keuzes. Sommige eindtermen moeten door alle vakken gerealiseerd worden, sommige eindtermen kunnen door meerdere vakken gerealiseerd worden, sommige eindtermen zullen slechts aan een mogelijk vak worden gekoppeld. (…) Precies om het ontwerpen van de curriculumorganisatie van je eigen school te ondersteunen geven we geen unieke lessentabellen meer.’ Het concrete gevolg is dat er verschillende nieuwe interdisciplinaire contexten zullen ontstaan die ook voor leerkrachten nieuw zullen zijn. In sommige van deze contexten zal de leraar mogelijk ook binnen een multidisciplinair team functioneren.
Praktijkvraag & urgentie in het werkveld
Leerkrachten in het secundair onderwijs worden dikwijls opgeleid voor specifieke vakken. Veel leerkrachten op school werken bijgevolg als individuele leerkracht in een vakspecifieke context. De nieuwe interdisciplinaire contexten die de modernisering van het secundair onderwijs voorziet, maken de positie van de (vak)leerkracht onduidelijk en impliceren een aantal urgente praktijkvragen: Op welke manier is de leerkracht hier een vakleraar? Hoe verhoudt de leraar zich tot interdisciplinariteit? Op welke manier kan een leraar zijn liefde voor het vak in deze nieuwe contexten beleven?
Onderzoekshypothese & projectopzet
We veronderstellen dat er voor een leerkracht te midden van deze nieuwe interdisciplinaire contexten verschillende posities mogelijk zijn en dat deze posities ook mee bepaald worden door de keuzes die de leraar in zijn vakdidactische praktijk maakt. In dit project onderzoeken we de positionering van de (vak)leraar binnen nieuwe interdisciplinaire contexten die zullen ontstaan in het kader van de modernisering van het secundair onderwijs. We handelen vanuit een welbepaalde zorg voor de leraar en willen leerkrachten te midden van deze modernisering ondersteunen en versterken. We laten ons daarom leiden door de volgende onderzoeksvraag: Hoe de positie van de leerkracht versterken te midden van interdisciplinaire contexten in het kader van de modernisering van het secundair
onderwijs? We voorzien het in kaart brengen van diverse interdisciplinaire contexten, alsook het ontwikkelen van een instrument ter versterking van de leraar binnen deze nieuwe contexten. Dit onderzoek voeren we samen met een aantal secundaire scholen die telkens op een anderemanier inzetten op interdisciplinariteit. We voorzien trajecten met 3 scholen, reeds ogenomen in deze aanvraag. Aanvullend voorzien we een traject met verschillende andere scholen die in het begin van het project betrokken zullen worden.
Doelgroep
Het project adresseert eerst en vooral leerkrachten secundair onderwijs. Aangezien de modernisering start vanuit de eerste graad, zullen we in het onderzoek vooral focussen op de eerste graad. Het ontwikkelde materiaal zal echter ook bruikbaar zijn voor leerkrachten tweede en derde graad. Tot de doelgroep van het project behoren ook de onderwijsverstrekkers dieinterdisciplinariteit in de praktijk willen realiseren: de onderwijskoepels en schooldirecteurs,samen met andere onderwijsbeleidmakers. Afgestudeerden uit de bachelor secundair onderwijs zullen ook moeten functioneren in het kader van het gemoderniseerde secundair onderwijs. Daarom behoren studenten en lectoren van de lerarenopleiding ook tot de doelgroep van het project, hoewel onze directe focus op het secundair onderwijs ligt en niet op de lerarenopleiding.
Activiteiten en verwachte projectresultaten
In de eerste fase van het project brengen we diverse interdisciplinaire contexten uit het gemoderniseerd secundair onderwijs in kaart. In een volgende fase verzamelen we data in samenwerking met scholen. Via participatieve observatie en groepsgesprekken (a) verbreden en verfijnen we de in kaart gebrachte contexten, (b) ontwikkelen we scenario’s voor de mogelijke posities van de (vak)leerkracht en (c) formuleren we handvatten voor de versterking van de vakdidactiek vanuit deze posities. In de finalisatiefase ontwikkelen we een instrument om de leraar te versterken in de modernisering. Het instrument zal haar input halen uit de verschillende scenario’s en handvatten en zal bestaan uit conceptvoorbeelden, inspirerende vragen en werkvormen. We zullen dit instrument tenslotte (gedrukt en digitaal) publiceren in een inspiratiegids. We focussen op de interdisciplinaire contexten van de modernisering van het secundair onderwijs alsook de wijze waarop de leraar hierin versterkt kan worden. We dissemineren onze resultaten naar de doelgroep ook via artikels, presentaties en een eindstudiedag. Om onze resultaten te verspreiden na afloop van het project, ontwikkelen we tenslotte een navormingstraject voor leerkrachten.