Neurodiversiteit in het basisonderwijs

‘Neurodiversiteit’ verwijst naar de natuurlijke verscheidenheid in cognitief, zintuiglijk, emotioneel, gedragsmatig en communicatief functioneren tussen mensen. De neurodiversiteitsbeweging is zowel een sociale beweging als een denkkader in onderzoek en praktijk. Als sociale beweging streeft ze naar de acceptatie van (neuro)diversiteit als norm en pleit ze voor de emancipatie van neurodivergente minderheden binnen een inclusieve en rechtvaardige samenleving. Als denkkader in onderzoek en praktijk verwijst de neurodiversiteitsbeweging naar een perspectief dat het biomedische stoornis-paradigma overstijgt en meer focust op de ervaringen van neurodivergente minderheden.

De doelstelling van het PWO is het onderzoeken van de meerwaarde van de neurodiversiteitsbeweging voor onderwijsprofessionals en kinderen in het gewoon basisonderwijs (9-12 jaar). We focussen op (1) het uitklaren van de terminologie en de betekenis van het concept ‘neurodiversiteit’ in het (Vlaamse) onderwijs, (2) het uittesten van de LEANS-interventie (Learning about Neurodiversity at School, Alcorn et al., 2022). LEANS is een Schots psychoeducatieprogramma dat de klasgroep mobiliseert om een aangepaste leef-en leeromgeving voor iedereen te creëren door in te zetten op kennis, attitudes en (intenties tot) acties met betrekking tot neurodiversiteit.

Hiertoe combineren we (internationaal) literatuuronderzoek en consulteren we experten. We gebruiken de techniek van ‘concept mapping’ om zicht te krijgen op wat neurodiversiteit betekent voor Vlaamse onderwijsprofessionals, ervaringsdeskundigen en belanghebbenden.  Om de ervaringen van leerkrachten en leerlingen met LEANS te onderzoeken zullen elf leerkrachten in zes Vlaamse scholen LEANS uitproberen in hun respectievelijke klassen van het vierde en vijfde leerjaar. Het uitvoeren van het lespakket wordt geflankeerd door een multiple-case study onderzoeksdesign met kwalitatieve onderzoeksmethoden. Kinderen worden als ‘co-onderzoekers’ betrokken om betekenisvolle momenten van LEANS-activiteiten te documenteren aan de hand van foto’s (photovoice). Bovendien worden bepaalde LEANS-activiteiten omgevormd tot arts-based onderzoeksactiviteiten waarbij op een creatieve manier aan de slag gegaan wordt rond het thema neurodiversiteit met de kinderen. Voor en na de uitvoer van lespakket vinden semi-gestructureerde interviews met de leerkrachten en focusgroepen met de  kinderen plaats.  

Na het onderzoek worden de aanbevelingen voor het gebruik van LEANS in de klas open source beschikbaar gesteld. We geven suggesties om het neurodiversiteitsgedachtengoed breder te implementeren in de leerlingenbegeleiding en in de klas- en schoolwerking in het basisonderwijs. Het onderzoek resulteert in een praktijkartikel en in een artikel voor een A1-tijdschrift. We zetten de krijtlijnen uit voor het neurodiversiteitsgedachtengoed in de lerarenopleiding en in een navormingstraject.