De modernisering van de eerste graad: een photovoice-project

De eerste graad secundair onderwijs neemt een sleutelpositie in bij het in- en doorvoeren van een hervorming/modernisering van het secundair onderwijs in Vlaanderen. Of en in welke mate dat secundair onderwijs categoriaal dan wel comprehensief moet worden ingevuld, daarover verschillen de standpunten grondig. Want hoe algemeen vormend kan/mag/moet/zal de eerste graad zijn voor elke leerling, hoe lang kan/mag/moet/zal een studiekeuze uitgesteld worden? Dit onderzoeksproject ambieert niet om hierover een bijkomende meta-review te schrijven noch om een definitief antwoord te formuleren op dit onderwijsvraagstuk. Wel zal deze PWO inzoomen op de processen in een concrete school die zo comprehensief mogelijk aan de slag wil zodat leerlingen een gepaste, categoriale, studiekeuze kunnen maken. Urgente aanleiding hiertoe is de pedagogische vrijheid die scholengemeenschap KSLeuven neemt om een nieuwe eerstegraadsschool te openen.
Via een evaluatieve enkelvoudige casestudie van Stroom, deze nieuwe eerstegraadsschool (start 01/09/2018), zullen we onderzoeken welke artefacten, processen en onderwijspraktijken bijdragen bij tot een succesvolle eerstegraadsschool. Een diepgaande exploratie en analyse van de concrete implementatie en uitrol van deze case kan praktijk en wetenschap helpen om onze kennis te verruimen m.b.t. het ontwikkelen van een (nieuwe visie van een) (nieuwe) school. Tegelijk kan dit flankerend onderzoek een ander perspectief bieden op de succesvolle en ineffectieve elementen van een oriënterende, eerder comprehensieve eerste graad.

Deze case zullen we daartoe mixed-method onderzoeken: we maken gebruik van zowel literatuuren bronnenstudie, kwalitatieve datacollectie via photovoice-research door leraren en leerlingen, en kwantitatieve gegevensverzameling via de resultaten van delibererende klassenraden en via een selectie paralleltoetsen. Vertrokken wordt van een collaboratieve positie: de 150 leerlingen1 en leraren van Stroom zijn mede-onderzoekers die voornamelijk via de photovoice-methode helpen verhelderen waardoor zijzelf/de leerlingen een positief zelfwaardegevoel ontwikkelen (of wat hen
daartoe verhindert); wat bijdraagt aan het leren maken van een positief gepercipieerde en geschikte school- en studiekeuze voor tweede (en derde) graad en wat zorgt dat ze zich (niet) goed voelen op school. Dat doen ze door foto’s te nemen en die te bespreken in focusgesprekken en/of tijdens open interviews. Dergelijk photovoice-project can be a tool to reach, inform, and organize community members, enabling them to prioritize their concerns and discuss problems and solutions. Photovoice goes beyond the conventional role of needs assessment by inviting people to become advocates for their own and their community’s well-being (Wang & Burris, 1997). Daarnaast zullen we evalueren of de eindtermen en leerplandoelstellingen van de eerste graad bereikt worden. Dit zal gebeuren via een analyse van de resultaten van de delibererende klassenraden van het eerste schooljaar en meer omvangrijk door een toetsonderzoek op het einde van het tweede schooljaar. Vanaf mei 2020 zal Stroom namelijk een selectie van de paralleltoetsen afnemen, toetsen die op schoolniveau meten of eindtermen voor een bepaald onderwijsvak gehaald zijn of niet. In het analyserend luik wordt gezocht naar patronen door literatuur, photovoice en kwantitatieve data samen te brengen en te vergelijken. Door deze enkelvoudige casestudie intensief te bespreken in een professionele leergemeenschap van eerstegraadsscholen ambiëren we de (tussentijdse) resultaten daarenboven relevant te maken (valoriseren en verspreiden) voor andere (toekomstige) eerstegraadsscholen. Er is namelijk in het werkveld nood aan het documenteren en rapporteren over op- en inrichting van een nieuwe school. De expertisecel Education for the Future kreeg hierover al herhaaldelijk vragen. Verspreid over Vlaanderen zijn er daarnaast, zowel door de uitrol van BOS (Bestuurlijke Optimalisatie en Schaalvergroting), door de start van de modernisering als door de lancering van nieuwe eindtermen, talrijke (toekomstige) schoolbesturen (van secundair onderwijs) hun studieaanbod, campus-, graads- en studiedomeinwerking aan het herdenken.

Outcomes (of a case study) can lead to an in-depth understanding of behaviors, processes, practices, and relationships in context (Harrison, Birks, Franklin, & Mills, 2017). De output van dit onderzoeksproject leggen we vast in een aantal visuele, mondelinge en schriftelijke bijdrages die zowel intern (binnen UCLL, Stroom en professionele leergemeenschap) als extern (context van Vlaams secundair onderwijs, Lerarenopleidingen en (inter)nationale onderzoeksgemeenschap) publiek worden gemaakt.