Kunst als spiegel Een onderzoek naar de bijdrage van een arts-based interventieprogramma aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van jonge kinderen

Arts-based Research (ABR) is onderzoek dat kunst -in de breedste zin- inzet om menselijke acties en ervaringen te exploreren, begrijpen en weer te geven (Savin-Baden & Wimpenny, 2014). Het Centrum voor Sociologisch Onderzoek, KLJ Leuven doet onderzoek naar en via Arts-based Research, maar verder is dit grotendeels onontgonnen terrein in Vlaanderen, zeker in de lerarenopleidingen. In deze propcisal gaat het echter niet louter of voornamelijk over een methodologisch onderzoek. In navolging van een impulsonderzoek1 willen we ons graag verder in ABR-methoden verdiepen door na te gaan hoe een arts-based interventieprogramma de sociaal-emotionele ontwikkeling van jonge kinderen kan bevorderen. Enerzijds zullen we onderzoeken wat precies de bijdrage van zo'n artsbased interventieprogramma aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van jonge kinderen is. Anderzijds zullen we nagaan welke rol ABR kan spelen in de fase van dataverzameling en rapportering
binnen praktijkgericht onderzoek.

De kracht van een arts-based methode is dat ze jonge kinderen, die zich nog niet goed verbaal kunnen uitdrukken, een alternatieve manier om zich te uiten kan bieden. Coholic (2010, 2011 & 2016)
ontwikkelde de voorbije jaren een "Holistic Arts Based Program". Ze onderzocht a.d.h.v. dit interventieprogramma wat de kracht van het inzetten van arts-based methoden kan zijn om principes
van mindfulness aan te leren aan kinderen vanaf 8 jaar, met als doel hun sociaal-emotionele ontwikkeling2 te bevorderen. Mindfulness wordt hier, in navolging van Coholic (2011) en Bishop et al.
(2014), gedefinieerd als je bewust worden van je ervaring door je aandacht te reguleren. Via mindfulness leren kinderen zich dus bewust te zijn van hun gevoelens, en die eigen gevoelens te
tolereren, te begrijpen, en ermee om te gaan. Dat deze vaardigheden belangrijk zijn voor de sociaalemotionele ontwikkeling, toonde o.a. de studie van Rhoades aan (2011). Een arts-based
interventieprogramma dat mindfulness wil stimuleren bij (1) kinderen van een jonge doelgroep (5-tot 8-jarigen) en (2) in een schoolse setting, is tot dusver nergens (in Vlaanderen of elders)
uitgewerkt. Concreet zal, geïnspireerd op het werk van Coholic (2011), een interventieprogramma uitgewerkt worden dat zich richt op leraren en jonge leerlingen (5-8 jaar). We zullen onderzoeken of
een dergelijk interventieprogramma een positieve bijdrage kan leveren aan hun sociaal-emotionele ontwikkeling. Daartoe zullen we leraren actief als mede-onderzoekers in dit proces betrekken.
Dit interventieprogramma heeft als doel om leraren te ondersteunen in het opzetten en opvolgen van arts-based processen in de klas- en schoolpraktijk, gedurende 10 weken, om zo de sociaalemotionele ontwikkeling van leerlingen te stimuleren. Kenmerkend voor deze arts-based processen is dat kinderen op een kunstzinnige manier aan de slag gaan rond aandacht, gedachten en gevoelens. Tijdens dit onderzoeksproject zullen we een theoretisch raamwerk ontwikkelen dat leraren kunnen gebruiken om zelf arts-based processen te ontwikkelen en te implementeren. Concreet uitgewerkte, uitgeteste en bijgestuurde activiteiten zullen ook samengevoegd worden in een inspiratiebundel voor leraren. We kiezen voor een jonge doelgroep (5- tot 8-jarigen) omdat op vroege leeftijd de basis gelegd wordt voor de verdere ontwikkeling3 • Vanuit een zorgbrede, preventieve aanpak, zullen we zo vaardigheden aanleren die het mentale welzijn bevorderen (Vickery & Dorjee, 2015). We richten ons daarbij op àlle kinderen.

Om de bijdrage van het interventieprogramma na te gaan, zullen we enerzijds een kwantitatieve analyse maken van de antwoorden van leerlingen op gevalideerde schalen die hun sociaal-emotionele ontwikkeling meten vóór en na het interventieprogramma. Verder zullen we, in de fase van dataverzameling, de vernieuwende principes van ABR inzetten. We zullen leraren en leerlingen
bevragen a.d.h.v. (1) een semi-gestructureerd diepte-interview en (2) een kunstzinnige weergave. De kunstzinnige weergave maakt elke leraar/leerling individueel om ervaringen, gevoelens en
gedachten over het doorgelopen proces weer te geven. Daarnaast worden de principes van arts-based research ook doorgetrokken naar de rapporteringsfase. We zullen niet alleen met een 'klassiek' onderzoeksartikel, maar ook op een kunstzinnige wijze rapporteren over het onderzoek. Zoals Coemans en Hannes (2017) immers aangeven, kan ABR een aanvulling bieden op de huidige
kwantitatieve en kwalitatieve disseminatiemethoden.