Expertisecentrum Resilient People van UCLL Research & Expertise, de onderzoekscommunity van Hogeschool UCLL, ontwikkelde een krachtige methodiek om zestigplussers te empoweren en zo ouderenmis(be)handeling te (h)erkennen én bespreekbaar te maken. Want spreken... is broodnodig. De toolbox 'Praatpicknick' zit bomvol laagdrempelige en interactieve materialen om preventief over het thema te praten en reflecteren. Het kwam tot stand in samenwerking met VLOCO (Vlaams Ondersteuningscentrum Ouderenmis(be)handeling), de CAW's (Centra Algemeen Welzijnswerk) en hulplijn 1712.
Ouderenmis(be)handeling (h)erkennen en bespreekbaar maken
Op14 juni 2024 organiseerde expertisecentrum Resilient People i.s.m. VLOCO een studiedag naar aanleiding van de internationale dag tegen ouderenmis(be)handeling op 15 juni.
Ouderenmis(be)handeling: onderbelichte problematiek
Naar schatting krijgt 1 op 6 zestigplussers in Vlaanderen te maken met ouderenmis(be)handeling. Dat toont zich in verschillende gedaantes.
Ouderenmis(be)handeling is nog altijd een onderbelichte problematiek. Professionals, maar ook ouderen zelf weten er niet zo veel over. Wekelijks worden gemiddeld meer dan 30 meldingen gemaakt van geweld tegen ouderen. En dat is nog 'weinig', want onderzoek toont aan dat amper de helft er met iemand over durft praten. Naar schatting krijgt 1 op 6 zestigplussers in Vlaanderen te maken met ouderenmis(be)handeling.
Misbehandeling is niet hetzelfde als mishandeling. De 'be' benadrukt dat er ook sprake kan zijn van onbewuste handelingen die verdriet, pijn of kwaadheid berokkenen. Het toont zich in verschillende gedaantes: fysiek, financieel en seksueel misbruik, verwaarlozing, schending van de rechten, maar ook gedrag zoals infantiliseren of stereotyperen. Meestal plegen mensen uit de directe omgeving het, zoals partners of (schoon)kinderen, vaak degenen die zorg verlenen.
Uitdagingen en sensibilisering
Het thema 'ouderenmis(be)handeling' is vaak onbekend of taboe. Resilient People sensibiliseert senioren en professionals met project 'Horen, zien en niet zwijgen'.
Heel vaak is het zo dat de zorgverlener overbelast is en de zorg niet meer aankan, maar vaak gaat het ook om mensen met eigen problemen zoals een scheiding, financiële zorgen of werkloosheid. In zo'n gevallen van ontspoorde zorg is zelden sprake van kwaad opzet. Integendeel, de pleger heeft vaak zélf hulp nodig, maar vraagt er niet om uit schaamte en angst voor de gevolgen. Omgekeerd denken veel betrokken ouderen dat erover praten niet helpt, ze schamen zich of zijn loyaal aan ‘de pleger’.
Het is duidelijk dat het thema vaak nog onbekend is of in de taboesfeer hangt. De veronderstelling is echter dat het probleem in de toekomst nog groter wordt door de toenemende vergrijzing, het langer thuis blijven wonen en de groeiende nadruk op zelfredzaamheid. Voor velen is het echter moeilijk om zich voor te stellen dat ze ooit in een kwetsbare positie kunnen belanden. Expertisecentrum Resilient People zet zich met het project 'Horen, zien en niet zwijgen' in om senioren en eerstelijnsprofessionals te sensibiliseren over ouderenmis(be)handeling door het te leren (h)erkennen en (durven) bespreekbaar te maken.
Meer info over het onderzoek vind je in deze voorstelling.
Preventief ingrijpen met 'dialoogcafés'
Resilient People ontwikkelde 'Praatpicknick': een toolbox vol materialen om te praten over allerlei topics rond ouderenmis(be)handeling.
Expertisecentrum Resilient People ontwikkelde een methodiek om het thema op een laagdrempelige en interactieve manier bespreekbaar te maken. In 'dialoogcafés' exploreren actieve, thuiswonende senioren en professionals het onderwerp, om het risico op ouderenmis(be)handeling in te perken. Ze maken daarbij gebruik van 'Praatpicknick', een toolbox vol materialen om te praten over drie topics:
- financiën en formaliteiten
- grenzen bewaken
- stereotypering van ouderen
'Praatpicknick' is een krachtige methodiek die de deelnemers met elkaar verbindt. Door het delen van verhalen versterken de ouderen hun persoonlijke vaardigheden én installeren ze een steunend netwerk van leeftijdsgenoten. Naar elkaars verhalen luisteren legt ook een basis voor reflectie over eigen opvattingen en ervaringen.
Praatpicknick: toolbox
'Praatpicknick' is opgebouwd volgens eenzelfde structuur en visueel voorgesteld alsof je gaat picknicken.
- Apero: de deelnemers beginnen met een aantal ijsbrekers om een luchtige start te maken.
- Thema-openers: de deelnemers wisselen verhalen van vroeger en nu uit.
- Boterhammen en beleg: de deelnemers gebruiken 'boterhammen' en 'beleg' om hun reacties op een situatie van ouderenmis(be)handeling duidelijk te maken. De situatie van het fictieve koppel Annie en Robert dient telkens als case om te reflecteren.
- Dessert: de deelnemers denken na over hun krachten, kennis en vaardigheden, waarop ze zich kunnen beroepen om zelf de touwtjes in handen te houden.
Kijk maar even mee:
Praatpicknick: workshop
Leer als professional de methodiek van 'Praatpicknick' kennen via een hands-on workshop.
- Introductie: de drie topics worden voorgesteld - financiën en formaliteiten, grenzen bewaken en stereotypering van ouderen.
- Aan de slag: we oefenen de methodiek in en gaan aan de slag met jouw noden, drempels en vragen.
- Voorbeelden uit de praktijk: hoe vergroot je de draagkracht en veerkracht bij ouderen en hoe vang je op wat loskomt tijdens 'Praatpicknick'?
OVER EXPERTISECENTRUM RESILIENT PEOPLE
Resilient People bouwt als interdisciplinair expertisecentrum mee aan de duurzame ontwikkeling van veerkrachtige relaties in de samenleving. Met vier kernlijnen, bestaande uit medewerkers verbonden aan opleidingen van welzijn, gezondheidszorg, management en lerarenopleiding, zetten we in op deskundigheid, voeren we praktijkgericht onderzoek uit en bieden we vraaggestuurde dienstverleningen en navormingen aan, ter bevordering van sterke relaties en organisaties. We creëren maatschappelijk relevante projecten in de domeinen van welzijn, gezondheidszorg, justitie en onderwijs.